Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου 2014

"Ημερολόγιο λιποταξίας" (12) - Η φιλοσοφία είναι ένα "παιχνίδι" που στο τέλος θα νικήσουν οι Σοφιστές!

Οι Αβδηρίτες δεν είχαν και πολύ καλή φήμη. Κι ας πρόσφεραν στην ανθρωπότητα σπουδαίους άντρες, όπως ο Δημόκριτος κι ο Πρωταγόρας.
Μιας και θυμηθήκαμε τον Πρωταγόρα, ας πούμε δυο λόγια για τους σοφιστές. 
Η αλήθεια είναι πως δεν έχουμε και πολύ καλή ιδέα γι’ αυτούς. Φρόντισαν να τους συκοφαντήσουν οι πλατωνιστές κι οι χριστιανοί, χέρι-χέρι με την ιδεαλιστική μας παιδεία που λοβοτόμησε γενιές και γενιές νεο-"ελλήνων"...
Βέβαια, οι σοφιστές ήταν λογιών-λογιών και σίγουρα δεν μπορούμε να τους βάλουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι.
Ένα όμως είναι σίγουρο: η σοφιστική ήταν γνήσιο τέκνο της αθηναϊκής δημοκρατίας. Γι’ αυτό και δέχθηκε τόσο λυσσαλέα επίθεση απ’ τους αριστοκρατικούς κύκλους του Σωκράτη και του Πλάτωνα. 
Ιδίως ο τελευταίος παραποιεί συνειδητά και γελοιοποιεί τις απόψεις των σοφιστών. Ειρωνεύεται το βαρύγδουπο ύφος και το στόμφο τους, τους παρουσιάζει σαν μανιακούς και κομπλεξικούς.
Με τη συμβολή και της σχολικής παιδείας μας, οι περισσότεροι θεωρούμε τους σοφιστές ως απατεωνίσκους, που κάνουν το άσπρο μαύρο και συσκοτίζουν την αλήθεια για ιδιοτελείς σκοπούς.
Όλ’ αυτά είναι αβάσιμα.
Οι σοφιστές ήταν αγνωστικιστές, απομυθοποίησαν τη θρησκεία, δίδασκαν τον ορθολογισμό και τη σχετικότητα. Γι’ αυτούς δεν υπήρχαν βεβαιότητες και καμιά εγγύηση της αλήθειας. Δεν υπήρχε καν "γνώση". Μόνο "γνώμη"!
Δεν δίδασκαν ούτε το ψεύδος ούτε την εξαπάτηση.
Καλλιεργούσαν τη ρητορική ως μέσο για την επικράτηση της επωφελέστερης για την πολιτεία άποψης. Γνώριζαν πως σε μια πόλη όπως η Αθήνα μια γνώμη για να υπερισχύσει δεν αρκούσε να είναι σωστή και χρήσιμη αλλά έπρεπε να διατυπωθεί με τρόπο δελεαστικό και πειστικό.
Η ηθική των σοφιστών ήταν πραγματιστική και ατομοκεντρική. Δεν θεμελιωνόταν σε υπερφυσικές και μεταφυσικές δοξασίες.
Οι θεωρίες του Σωκράτη και του Πλάτωνα τους φαίνονταν (και ήταν!) γελοίες. Θεμελιώνονταν στα σαθρά θεμέλια της δημιουργικής τους φαντασίας. Άκουγαν "δαιμόνια" να τους μιλούν, πίστευαν σε ψυχές και πνεύματα, φαντασιώνονταν "ιδέες" και κόσμους νοητούς-υπερβατικούς...
Η φράση του Πρωταγόρα "ο άνθρωπος είναι το μέτρο των πραγμάτων" μού φαίνεται αινιγματική και διφορούμενη.
Μπορεί να σημαίνει πως ο άνθρωπος αποφασίζει τι πραγματικά αξίζει και τι όχι. Ποιον δρόμο θ’ ακολουθήσει, μαζί με ποιους και για ποιο σκοπό.
Μπορεί και να σημαίνει πως για τα πάντα κριτήριο είναι ο άνθρωπος. 
Κάθε ζώο έχει τη δική του άποψη για το περιβάλλον του. Αν ρωτήσεις ένα βατράχι "τι είναι σύμπαν;", θα σου απαντήσει "μια λιμνούλα με νούφαρα"!
Μήπως, κατ’ αναλογία, είναι εντελώς υποκειμενικές και άστοχες οι απόψεις των ανθρώπων για το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον;

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

καλό μήνα πρωταγόρα!

Ανώνυμος είπε...

-Πέστα Χρυσόστομε...

Ανώνυμος είπε...

"Μήπως, κατ’ αναλογία, είναι εντελώς υποκειμενικές και άστοχες οι απόψεις των ανθρώπων για το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον;"

Δεν είναι άστοχες, εξάλλου ανατροπές θεωριών ή τροποποιήσεις θα συνεχίσουμε να βλέπουμε. Αυτό είναι εξάλλου και το έργο των ερευνητών και για αυτό πληρώνονται. Αυτό που δεν πρόκειται να δούμε είναι μια θεωρία των πάντων.
Μην ξεχνάμε ότι στη φυσική υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες για διαφορετικά τμήματα της πραγματικότητας. Η κάθε μία θεωρία λειτουργεί καλά μέσα στα όριά της, κλασσική φυσική, σχετικότητα, κβαντομηχανική, θεωρία κβαντικού πεδίου:
http://en.wikipedia.org/wiki/Classical_mechanics#Limits_of_validity
Και η θερμοδυναμική δεν συμπεριλαμβάνεται μέσα στο παραπάνω διάγραμμα.
Συμπερασματικά οι θεωρίες είναι μοντέλα περιγραφής και πρόβλεψης της πραγματικότητας, όχι κατ' ανάγκη η ίδια η πραγματικότητα.

I.B.

Ανώνυμος είπε...

Εγω ελπίζω να χάσουν οι αριστοκράτες και στο "παιχνίδι" της εξουσίας απο εμας τους απλούς ανθρώπους.

Π

Ανώνυμος είπε...

Η απαίτηση οι επιστημονικές θεωρίες να έχουν θεμελιώδη ισχύ και απόλυτη φυσική σημασία είναι ελαφρώς παράλογη και αντιεπιστημονική, το ίδιο και η απαίτηση ένας νόμος της φυσικής να έχει απόλυτη ισχύ σε όλο τον χώρο και χρόνο. Ακόμα και ο Max Planck, ο αποκαλούμενος ως "συντηρητικός επαναστάτης" είχε πει:
We have no right to assume that any physical laws exist, or if they have existed up to now, that they will continue to exist in a similar manner in the future.
http://en.wikiquote.org/wiki/Max_Planck

I.B.

Ψονθομφανήχ είπε...

Καλό μήνα παίδες! Πρωταγόρες και Χρυσόστομοι!

Φίλε Π., σε βάθος χρόνου τα το χάσουν και το πολιτικό παιχνίδι οι "αριστοκράτες"! Είμαι σίγουρος...

Ι.Β. βλέπω έχεις κι εσύ επηρεαστεί απ’ τον σοφιστικό σχετισκισμό...