"Ημερολόγιο λιποταξίας" (40) - Με τους Τουρκοκρητικούς της Σμύρνης (Α’)

Όπως σας είπα, στη Σμύρνη βρέθηκα και για το γάμο ενός φίλου μου αντιεξουσιαστή απ’ την Αθήνα, με μια Τουρκοκρητικιά, επίσης του αναρχικού χώρου.

Παρά την αντισυμβατική αντίληψή τους για τη ζωή, θέλησαν να κάνουν το χατήρι των γονιών της νύφης και να παντρευτούν με τον κρητικό πατροπαράδοτο τρόπο τους...

Έτσι, είχα κι εγώ την ευκαιρία να γνωρίσω τον κόσμο των Τουρκοκρητικών!

Όπως κι οι σημερινοί κάτοικοι της Κρήτης, είναι κι αυτοί μαυριδεροί, εύθικτοι, θερμόαιμοι, αφελείς, φιλότιμοι, φιλόξενοι, δεισιδαίμονες, όχι ιδιαίτερα εύστροφοι, θρησκόληπτοι. 

Αν και μουσουλμάνοι, λόγω της μακροχρόνιας συμβίωσης με τους Χριστιανούς διατηρούν σεβασμό στην Παναγία και σε διάφορους αγίους, κυρίως στον Άι-Γιώργη. Είναι χαρακτηριστικό ένα ανέκδοτο που κυκλοφορούσε παλιότερα στην Τουρκία για τους Τουρκοκρητικούς:

- Τούρκος είσαι Μουσταφά;

- Τούρκος, μα την Παναγιά!

Παρότι οι νεότεροι Τουρκοκρητικοί μιλούν άπταιστα τούρκικα, πολλοί εξακολουθούν να χρησιμοποιούν στο σπίτι τους την παλιά κρητική γλώσσα. 

Φυσικά, μοιάζουν με τα σημερινά κρητικά, αλλά διατηρούν την παλιά βαριά προφορά. Είναι γλώσσα αντρίκια και λεβέντικη, αλλά ξενερώνεις μόλις ακούς να τη μιλάνε κοριτσάκια σαν τα κρύα τα νερά.

Χρησιμοποιούν και λέξεις που έχουν εξαφανιστεί απ’ τη σημερινή Κρήτη. Π.χ. την "κακή είδηση", κυρίως την πληροφορία πως κάποιο αγαπημένο πρόσωπο πέθανε, τη λένε "κακοφάνι". Νομίζω πως και τη λέξη "σάλευγε" (κάνε γρήγορα) δεν τη λένε οι δικοί μας Κρητικοί. Για το "αξάργου" (σκόπιμα, επίτηδες) δεν είμαι σίγουρος.

Κάποιος ήθελε να μου πει για μια ανιψιά του που σπουδάζει αναισθησιολόγος. Η λέξη αυτή δεν υπάρχει στα κρητικά, οπότε την απέδωσε περιφραστικά: "Από κειουσάς (απ’ αυτούς) τσι γιατρούς που λιγώνουνε τσ’ αρρωστάρηδες πριχού τσι κόψουνε  (πριν τους χειρουργήσουν)"!

Όταν οι προγόνοι τους ήρθανε διωγμένοι απ’ την Κρήτη, αντιμετώπισαν κι αυτοί πολλά προβλήματα και προκαταλήψεις στην Τουρκία. Όπως στην Ελλάδα οι Μικρασιάτες κι οι Πόντιοι. 

Οι Τούρκοι τους αποκαλούσαν "γιαρίμ γκιαούρ", δηλαδή "μισοάπιστους", "μισομουσουλμάνους". Ό,τι κακό συνέβαινε στον τόπο, το απέδιναν στους ξενόφερτους. 

Ιδιαίτερη εντύπωση είχε προκαλέσει στους Τούρκους η μανία των Κρητικών να μαζεύουν και να μαγειρεύουν αγριόχορτα! Κυκλοφορούσαν σχετικά πολλά ανέκδοτα. Θα σώσω μόνο δύο:

Ο ιδιοκτήτης ενός κοκαλιάρη γάιδαρου κρέμασε στο λαιμό του μια πινακίδα που έγραφε "Οι Κρητικοί ευθύνονται για το χάλι μου"!

Το δεύτερο: Ένα παιδάκι πάει τρέχοντας στον πατέρα του. "Μπαμπά, μπαμπά, μπήκαν στο χωράφι μας ένας Κρητικός και μια γελάδα. Να τους διώξω;". Κι ο πατέρας: "Την αγελάδα άστη να. Πόσο θα φάει η κακομοίρα. Τον Κρητικό διώξε!"...

Τούρκικο χιούμορ! Μπρρρρ